RhAn 3. Ymarfer cyd-gynhyrchu

Bydd cyd-gynhyrchu yn edrych yn wahanol, gan ddibynnu ar y math o sefydliad yr ydych ynddo, beth yw eich rôl, a faint o le sydd gennych i ddylanwadu ar siâp gwasanaethau neu strategaethau. Efallai bod yna elfennau systemig sy’n eich atal rhag cyd-gynhyrchu mor eang ag y dymunwch chi, ond fel arfer mae yna rywbeth y gallwch chi ei gyd-gynhyrchu lle bynnag yr ydych chi. Mae rhywfaint o gyd-gynhyrchu yn well na dim, ac mae’r cyfan yn cyfrif.

Fel yr ydyn ni wedi ei ddweud o’r blaen, mae cyd-gynhyrchu yn ddull gweithredu ac yn ffordd o feddwl, ac felly nid proses mohoni  sydd â nifer benodol o gamau i’w dilyn yn y drefn “gywir”. Fodd bynnag, gallwn gynnig rhywfaint o gyngor a phethau i’w hystyried i'ch helpu i ddechrau arni – ar yr amod eu bod yn cael eu cyflwyno mewn trefn arwyddol, ond y byddwch yn parhau i ddod yn ôl atynt wrth i chi ddatblygu eich arfer cyd-gynhyrchu. Os ydych chi eisoes yn cyd-gynhyrchu, gallai hyn gynnig syniadau ychwanegol i chi! Yr allwedd yw mynd yn ôl at 5 gwerth cyd-gynhyrchu dro ar ôl tro ym mha gyd-destun bynnag yr ydych chi’n gweithio. Isod, rydym yn ystyried sut y gallai hyn edrych ar dair lefel cyd-gynhyrchu. 

Cyd-gynhyrchu unigol

Os allwch chi ddylanwadu ar y ffordd yr ydych chi (ac efallai eich tîm) yn gwneud eich gwaith, yna fe allwch chi ymgorffori gwerthoedd cyd-gynhyrchu yn y ffordd yr ydych yn darparu eich gwasanaethau, trwy ryngweithiadau perthynol gyda defnyddwyr gwasanaethau, cleifion a gofalwyr. 

• Gwerthfawrogi’r holl gyfranogwyr, a magu eu cryfderau: 
  • Rydych yn edrych am y cryfderau, y wybodaeth, y syniadau a’r profiad (bywyd neu broffesiynol) sydd gan bobl i’w cyfrannu, ac yn eu hadnabod, waeth a ydynt ar eich tîm o staff neu’n ddefnyddwyr gwasanaethau ac yn ofalwyr di-dâl yr ydych yn eu cefnogi.
• Datblygu rhwydweithiau ar draws seilos: 
  • Rydych yn helpu pobl i ddod yn rhan o rwydweithiau cymheiriaid cefnogol ac i ehangu eu gorwelion trwy gysylltu gyda grwpiau, gweithgareddau neu sefydliadau eraill sy’n gallu cyfrannu at eu cefnogi.
• Gwneud yr hyn sy’n bwysig i’r bobl sy’n cyfranogi: 
  • Mae eich gwaith wedi cael ei siapio o gwmpas yr hyn sy’n bwysig i’r unigolyn. Rydych yn holi sut y mae pobl yn dod ymlaen, pa atebion y maen nhw wedi meddwl amdanynt yn barod, a sut y mae canlyniad da yn edrych iddyn nhw, cyn i chi benderfynu ar yr hyn sydd orau iddyn nhw. 
• Meithrin cysylltiadau a seilir ar ffydd a rhannu pŵer:
  • Rydych yn cymryd yr amser i feithrin cysylltiadau, ymddiriedaeth a dealltwriaeth. Hyd yn oed pan fydd amser yn dynn neu efallai pan fyddwch chi’n cwrdd â chlaf neu ofalwr di-dâl unwaith, gallwch fynd ati mewn ffordd berthynol trwy wrando’n astud a thrafod, gan ddangos eu bod yn bwysig a’ch bod yn gwerthfawrogi’r cysylltiad hwn.
• Galluogi pobl i ysgogi newid:
  • Rydych chi’n gweld eich rôl fel un sy’n galluogi pobl i ysgogi newid, ac nid dim ond darparu gwasanaeth.

Mae cyd-gynhyrchu ar lefel unigol yn digwydd yn bennaf yn yr eiliadau o ryngweithio gyda’ch defnyddwyr gwasanaethau, cleifion a gofalwyr di-dâl. Efallai ei fod yn teimlo’n syml ac yn fach, ond mae’r effeithiau mor bwerus a phwysig.

Gallai fod yn ddefnyddiol meddwl am gyd-gynhyrchu unigol fel cyfres o arferion bywyd neu waith, ychydig fel ymarfer corff; dydyn ni ddim yn holi, “Pryd fydda’ i’n heini ac yn gallu peidio â gwneud ymarfer corff? ‘Dyw’r corff dynol ddim yn ymddangos fel petai’n dod yn iach." Yn yr un ffordd, nid rhestr o bethau i’w gwneud yw cyd-gynhyrchu, na phrosiect sy’n gorffen, ond dydy hynny ddim yn golygu na allwn ni ddod yn fwy heini (yn bersonol, yn broffesiynol, fel gwasanaeth, fel sefydliad, ac fel cymdeithas).

Cyd-gynhyrchu fel grŵp 

Os allwch chi ddylanwadu ar y ffordd y mae’ch gwasanaeth yn gweithio ac yn cyflawni ei amcanion, yna fe allwch chi lunio siâp gwasanaeth sydd wedi’i adeiladu ar brofiadau defnyddwyr gwasanaethau, cleifion a gofalwyr, trwy ddod â grŵp at ei gilydd i gyd-gynhyrchu dyluniad eich gwasanaeth (neu ei wella neu drawsnewid). 

• Gwerthfawrogi’r holl gyfranogwyr, a magu eu cryfderau: 
  • Rydych chi’n dod o hyd i ffyrdd o ddefnyddio’r asedau a’r adnoddau sydd yn eich timau; ymysg eich defnyddwyr gwasanaethau a’ch gofalwyr di-dâl; ac yn eich rhwydweithiau a’u cymunedau, a’u datblygu. Bydd hyn yn cyfrannu at feithrin hyder a chapasiti pob un ymhellach.
  • Yn ymarferol, efallai y byddwch chi’n dymuno dechrau
    • trwy fapio pwy yr ydych chi’n eu ‘nabod a beth yr ydych chi’n ei wybod (arweiniad - guidance check WELSH)
    • Mapio rhanddeiliaid  (patrymlun pdf - pdf template - check WELSH)
  • Datblygu rhwydweithiau ar draws seilos: 
    • Rydych chi’n helpu pobl i feithrin cysylltiadau gydag actorion, rhanddeiliaid, cymunedau, grwpiau neu rwydweithiau eraill, trwy ddod â thîm amlddisgyblaeth o randdeiliaid at ei gilydd o ystod o gefndiroedd a phrofiadau. 
    • Yn ymarferol, dyma ambell air o gyngor am 
      
      • wahodd pobl i ymuno â’ch grŵp cyd-gynhyrchu.
    • Gwneud yr hyn sy’n bwysig i’r bobl sy’n cyfranogi: 
      • Ry’ch chi’n canolbwyntio ar greu canlyniadau da (y gwahaniaeth y mae’ch gwaith yn ei wneud i fywyd rhywun) yn fwy nag allbynnau (beth wnaethoch chi a faint neu ba mor aml). Er mwyn darganfod beth yw’r canlyniadau hyn, rydych chi’n dechrau trwy greu deialog, ac yn gwrando ar y rheiny sydd ddim yn cael eu clywed fel arfer yn y cyd-destunau hyn.
      • Yn ymarferol, mae yna
        • ambell gwestiwn allweddol y byddwch chi am eu gweu i mewn i’r sgwrs.
    • Meithrin cysylltiadau a seilir ar ffydd a rhannu pŵer:
      • Rydych chi’n parchu persbectif pob un a’r gwerth y maen nhw’n ei gyflwyno i’r bwrdd.
      • Er mwyn i bobl ymddiried ynoch chi, mae arnoch angen arddangos y gallant ymddiried ynoch chi. Mae i fyny i chi i droi i fyny, i feddwl gydag empathi am brofiad pobl yn y grŵp hwn a herio, cau dolenni cyfathrebu a dweud wrth bobl beth sy’n digwydd yn ganlyniad i’w cyfranogiad. Peidiwch â bod yn ffrind gwael sy’n cysylltu dim ond pan fydd arno eisiau rhywbeth!
    • Galluogi pobl i ysgogi newid:
      • Rydych chi’n helpu pobl i adeiladu’r bywyd maen nhw ei eisiau trwy eu galluogi i weithredu.
      • Rydych chi’n galluogi eich tîm a’ch cydweithwyr i weithio mewn ffordd sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn.
      • Rydych chi’n parhau i weithio ar eich ffordd o feddwl a’ch gwerthoedd, ac ar sut yr ydych chi’n deall pŵer (ac y perthnasu â phŵer).
      • Rydych chi’n dysgu nad oes rhaid i CHI drwsio popeth. (Ry’n ni’n cael ein hyfforddi i gymryd cyfrifoldeb, ond mae hyn hefyd yn datrymuso pobl eraill os nad ydym yn gadael iddyn nhw chwarae eu rhan.)
      • Rydych chi’n dysgu dweud, “Dydw i ddim yn gwybod. Gadewch i ni ddod i waelod hyn gyda’n gilydd.”; i droi i fyny gyda chwestiynau yn hytrach nag atebion; i ddod â’r pethau mai chi yn unig sy’n gallu eu gwneud, ac i chwilio a gwrando am y pethau mai dim ond eraill sy’n gallu eu gwneud, gan ychwanegu at eich nerth cyfunol. 
      • Rydych chi’n dysgu troi i fyny yn llawn chwilfrydedd, tosturi, empathi, caredigrwydd – tuag at eraill a thuag atoch chi’ch hun.

Mae gan gyd-gynhyrchu fel grŵp y potensial i drawsnewid gwasanaethau, canlyniadau a bywydau. Os ydych chi’n ymddwyn mewn ffordd docenistaidd yna rydych chi’n gwastraffu amser pob un (yn weithwyr proffesiynol, yn ddefnyddwyr gwasanaethau ac yn ofalwyr di-dâl), a hefyd yn niweidio cydberthnasau, ymddiriedaeth ac ewyllys da tuag at unrhyw ymdrechion i gyfranogi neu ymgyfrannu yn y dyfodol. Sicrhewch, os ydych chi’n dechrau ar broses gyd-gynhyrchu, eich bod chi’n gwneud hynny go iawn, ac nid fel sioe; a’ch bod wedi ymrwymo i weithredu ar sail canfyddiadau’r grŵp.

Cyd-gynhyrchu strategol

Os ydych chi’n gallu dylanwadu ar y ffordd y mae’ch sefydliad yn gweithio ac yn bodloni ei ddyletswyddau statudol, yna fe allwch chi greu diwylliant sy’n seiliedig ar lais defnyddwyr gwasanaethau a gofalwyr di-dâl, trwy sefydlu polisïau a phrosesau llywodraethu sy’n meithrin ymddygiadau cyd-gynhyrchu ar draws eich sefydliad.

•  Gwerthfawrogi’r holl gyfranogwyr, a magu eu cryfderau:
  • Rydych yn dangos eich bod yn gwerthfawrogi cyfraniad pob un, ac yn sicrhau bod llais pob un yn cael ei glywed.
  • Er enghraifft, rydych yn sicrhau eich bod yn rhoi’r cymorth y mae ei angen ar eich defnyddwyr gwasanaethau a’ch gofalwyr di-dâl sy’n cyd-gynhyrchu, er mwyn chwarae rhan lawn; mae gennych reolau sylfaenol ac rydych yn tynnu sylw at ymddygiadau nad ydynt yn parchu neu’n gwerthfawrogi eu presenoldeb a’u cyfraniad.
• Datblygu rhwydweithiau ar draws seilos:
  • Rydych yn defnyddio rhwydweithiau i ysgogi newidiadau cadarnhaol.
  • Mae cysylltu gweithwyr proffesiynol â defnyddwyr gwasanaethau a gofalwyr di-dâl yn creu cyd-ddealltwriaeth, mwy o fewnwelediad, ac arloesi. Gallech sefydlu grwpiau defnyddwyr gwasanaethau  a gofalwyr er mwyn meithrin y cysylltiadau hyn yn barhaus.
• Gwneud yr hyn sy’n bwysig i’r bobl sy’n cyfranogi:
  • Mae eich systemau monitro a gwerthuso yn cynnwys mesur y canlyniadau da fel y diffinnir gan eich defnyddwyr gwasanaethau, cleifion a gofalwyr di-dâl; ac maen nhw’n rhan o’r broses.
• Meithrin cysylltiadau a seilir ar ffydd a rhannu pŵer:
  • Rydych yn sicrhau bod eich dulliau gweithredu, eich systemau a’ch strwythurau yn galluogi pobl i feithrin cysylltiadau ac ymddiriedaeth ac yn eu hannog i wneud hynny, ac yn arwain at ddod i benderfyniadau ar y cyd.
• Galluogi pobl i ysgogi newid:
  • Rydych yn gweithio mewn partneriaeth â’r defnyddwyr gwasanaethau a gofalwyr di-dâl yr ydych yn eu cefnogi, i gyd-gomisiynu, cyd-ddylunio, cyd-gyflwyno a chyd-werthuso eich gwasanaethau. Er enghraifft, maen nhw’n rhan o fyrddau a grwpiau llywio.

Nid yw newid ar lefel strategol yn digwydd dros nos, ond byddwch yn effro i’r arwyddion cyd-gynhyrchu y gallwch eu meithrin a’u datblygu. Mae cyd-gynhyrchu strategol yn creu fframweithiau sy’n galluogi mwy o gyd-gynhyrchu fel grŵp ac fel unigolion i ddigwydd, yn hytrach na bod ymarferwyr yn gorfod dod o hyd i ffyrdd o gyd-gynhyrchu er gwaethaf  y system y maent yn gweithredu ynddi.

Adeiladu eich cynllun cyd-gynhyrchu 

Nawr eich bod chi wedi darllen dros sut y mae cyd-gynhyrchu yn edrych, ar lefel unigol, grŵp a strategol, bydd gennych syniad cliriach ynghylch ble y mae eich gwaith chi’n eistedd, a beth yw’ch prosiectau cyd-gynhyrchu posibl. Efallai y byddwch yn dymuno meddwl am drosi’r gwerthoedd yn gamau gweithredu yn eich cyd-destun penodol chi, a gallwch wneud hynny ar eich pen eich hun fel arbrawf meddwl, neu fel tîm gyda’ch cydweithwyr.

• Gallwch lawrlwytho’r cynfas hwn ar dempled pdf er mwyn ei argraffu fel copi A4 neu A3.

I ddilyn ymlaen, efallai yr hoffech chi::

• Drafod yr hyn yr ydych wedi bod yn ei ddysgu gyda’ch tîm.

• Gwylio’r fideos byr hyn gan Scottish Co-production Network: [Cynnwys allanol ar gael yn Saesneg yn unig]
  
  ‘Better chance than that’ (1’30”) about change led by people recovering from addiction; 

  •  ‘Better chance than that’ (1’30”) am newid a arweinir gan bobl sy’n adfer ar ôl bod yn gaeth i rywbeth;

  • ‘My Opinion’ (2’15”) lle mae Jamie, rhiant ag anawsterau dysgu, yn dweud sut mae’n teimlo pan na fydd dinasyddion yn cael eu hystyried wrth gynllunio gwasanaethau a’u darparu;

  • ‘The F Word’ (1’20”) am beidio â chael pethau’n iawn y tro cyntaf a dysgu o “fethiant”.

• Darllen dros yr Egwyddorion Cenedlaethol ar Gyfer Ymgysylltu â’r Cyhoedd yng Nghymru ar wefan Cefnogi Trydydd Sector Cymru. (Mae angen mewngofnodi er mwyn mynd at yr adnodd hwn ond gallwch gofrestru’n rhad ac am ddim.) Mae’r rhain yn ganllawiau defnyddiol i ymddygiadau a dulliau gweithredu ymarferol, er mwyn ymgysylltu a chyd-gynhyrchu mewn ffordd wych sy’n canolbwyntio ar unigolion.
• Cwrdd â’r tîm a llenwi eich cynfas ar gyfer eich cynllun gweithredu cyd-gynhyrchu gyda’ch gilydd.